AŞİYAN KONUŞMALARI:
BİR SERVET-İ FÜNÛN YAZARININ ROMANI, HAYAL İÇİNDE, VEYSEL ÖZTÜRK

Bir Servet-i Fünûn Yazarının Romanı: Hayal İçinde

Veysel Öztürk, Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

Hüseyin Cahit, asır sonu edebiyat kamusunda yoğun edebî faaliyetine rağmen edebiyat tarihi ve eleştirisinde dönemin pek çok yazarına göre geri planda kalmış/bırakılmış bir yazardır. Bunun en bariz örneği, Servet-i Fünûn kurmacası üzerine yapılan çalışma ve değerlendirmelerin yazarın Servet-i Fünûn’da tefrika edilip Edebiyat-ı Cedide Kütüphanesi serisinde kitaplaşan Hayal İçinde romanını ıskalama eğilimidir. Genç bir kadına karşılıksız bir aşkla bağlanan Mülkiye öğrencisi Nezih’in kişisel arzu ve toplumsal hakikatler arasında kalışının anlatıldığı romanın belli başlı Servet-i Fünûn romanlarıyla ortaklığı ilk bakışta dikkat çeker. Hüseyin Cahit roman kişisinin duygusal ve zihinsel çatışmalarını ve adım adım dönüşümünü nitelikli bir anlatım tekniği ve psikolojik gerçeklikle kurmacalaştırmada en az Halit Ziya ve Mehmet Rauf kadar başarılıdır. Hayal İçinde’yi dönem romanları içerisinde istisnai yere koyan özelliği ise sade gözüken bir aşk macerasının gerisinde asır sonu Osmanlı başkentinin coğrafyası ve topografyasını, hızla değişen günlük yaşantı ve eğlence kültürünü belgeselliğe varacak raddede gerçekçi biçimde kurmacalaştırması, bunu yaparken bireysel arzu ile şehrin maddi gerçekliği arasında çift yönlü bir ilişkiyi öne çıkarmasıdır. Nezih’in İzmaro’ya aşkı şehrin modern kamusal mekânları tarafından tetiklenir ve baştan sona bu mekânlar tarafından biçimlenir. Romanın dönemin şehir yaşantısı ve kültürünün en canlı biçimde yansıdığı Servet-i Fünûn gibi popüler bir süreli yayındaki tefrikası sırasında derginin güncel şehir içeriğiyle diyaloğu da gerçeklik etkisini arttırır. Hayal İçinde’nin bir asır sonu Osmanlı gencinin bireysel(leşme) hikâyesinde modern şehir deneyiminin etkisi üzerinden ele alınacağı ve yazarın diğer edebî faaliyetleri ile ilişkilendirileceği bu konuşma, Hüseyin Cahit’i dönem edebiyatı içerisinde konumlandırmayı amaçlıyor.